Ung thư tiền liệt tuyến là gì?

Ung thư tuyến tiền liệt (UT TLT) phát triển trong tuyến tiền liệt của nam giới - tuyến có kích thước bằng quả óc chó ngay dưới bàng quang, có nhiệm vụ tạo ra một số chất lỏng trong tinh dịch. Đây là bệnh ung thư phổ biến nhất ở nam giới, chỉ sau ung thư da. Ung thư tuyến tiền liệt thường phát triển rất chậm và có thể không gây hại đáng kể. Nhưng có một số dạng UT TLT nguy hiểm và  có thể tiến triển chóng nếu không có điều trị kịp thời. 

Dấu hiệu K tiền liệt tuyến

Trong giai đoạn đầu, nam giới có thể không có triệu chứng. Sau đó, các triệu chứng có thể bao gồm:

• Thường xuyên đi tiểu, đặc biệt là vào ban đêm
• Khó bắt đầu hoặc khó dừng khi đi tiểu
• Dòng nước tiểu yếu hoặc bị gián đoạn
• Cảm giác đau hoặc nóng khi đi tiểu hoặc xuất tinh
• Có máu trong nước tiểu hoặc tinh dịch

Ung thư giai đoạn muộn có thể gây đau sâu ở lưng dưới, hông hoặc đùi trên.

Phì đại tiền liệt tuyến hay ung thư tuyến tiền liệt?

Tuyến tiền liệt có thể phát triển lớn hơn khi nam giới già đi, đôi khi đè lên bàng quang hoặc niệu đạo và gây ra các triệu chứng tương tự như ung thư tuyến tiền liệt. Đây được gọi là tăng sản lành tính tuyến tiền liệt (BPH). Nó không phải là ung thư và có thể được điều trị nếu các triệu chứng gây khó chịu. Một vấn đề thứ ba có thể gây ra các triệu chứng tiết niệu là viêm tuyến tiền liệt. Tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng này cũng có thể gây sốt và trong nhiều trường hợp cần được điều trị bằng thuốc.

Các yếu tố nguy cơ ngoài tầm kiểm soát

Già đi là yếu tố nguy cơ cao nhất đối với ung thư tuyến tiền liệt, đặc biệt là sau 50 tuổi. Sau 70 tuổi, các nghiên cứu cho thấy rằng từ 31% đến 83% nam giới mắc một số dạng ung thư tuyến tiền liệt, mặc dù có thể không có triệu chứng bên ngoài. Tiền sử gia đình làm tăng nguy cơ của một người đàn ông: có cha hoặc anh trai mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt làm tăng nguy cơ mắc bệnh cao hơn gấp đôi. Đàn ông Mỹ gốc Phi và đàn ông Caribê gốc Phi có nguy cơ cao và có tỷ lệ ung thư tuyến tiền liệt cao nhất trên thế giới.

Các yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát

Chế độ ăn uống dường như đóng một vai trò trong sự phát triển của bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Bệnh này phổ biến hơn nhiều ở các quốc gia nơi thịt và sữa giàu chất béo là chủ yếu. Lý do cho mối liên hệ này hiện chưa rõ ràng. Chất béo trong chế độ ăn, đặc biệt là chất béo động vật từ thịt đỏ, có thể làm tăng mức độ hormone nam giới. Và điều này có thể thúc đẩy sự phát triển của các tế bào ung thư tuyến tiền liệt. Chế độ ăn quá ít trái cây và rau quả cũng có thể đóng một vai trò nào đó.

Một số nhầm tưởng về ung thư tiền liệt tuyến

Dưới đây là một số điều sẽ không gây ra ung thư tuyến tiền liệt: Quan hệ tình dục quá nhiều, thắt ống dẫn tinh và thủ dâm. Nếu bạn bị phì đại tuyến tiền liệt (BPH), điều đó không có nghĩa là bạn có nhiều nguy cơ phát triển ung thư tuyến tiền liệt hơn. Các nhà nghiên cứu vẫn đang nghiên cứu xem việc sử dụng rượu, bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs), hoặc viêm tuyến tiền liệt có đóng một vai trò nào đó trong sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt hay không.

Ung thư tiền liệt tuyến có thể phát hiện sớm không?

Các xét nghiệm sàng lọc sẵn có để phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt, nhưng các hướng dẫn quốc gia không yêu cầu xét nghiệm định kỳ cho nam giới ở mọi lứa tuổi. Các xét nghiệm có thể tìm thấy ung thư đang phát triển nhưng chậm đến mức các phương pháp điều trị y tế không mang lại lợi ích gì. Và bản thân các phương pháp điều trị có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng. Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ khuyên nam giới nên tham vấn bác sĩ về các xét nghiệm sàng lọc, bắt đầu từ:

• Tuổi 50 đối với nam giới có nguy cơ trung bình mong đợi sống thêm ít nhất 10 năm
• Tuổi 45 đối với nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao; bao gồm người Mỹ gốc Phi và những người có cha, anh trai hoặc con trai được chẩn đoán trước 65 tuổi
• Tuổi 40 đối với nam giới có nhiều hơn một người thân cấp một được chẩn đoán sớm

Khám sàng lọc

Ban đầu, bác sĩ có thể tiến hành kiểm tra trực tràng kỹ thuật số (DRE) để cảm nhận các vết sưng hoặc nốt cứng trên tuyến tiền liệt. Sau đó, xét nghiệm máu có thể được sử dụng để đo kháng nguyên đặc hiệu cho tuyến tiền liệt (PSA), một loại protein được sản xuất bởi các tế bào tuyến tiền liệt. Mức độ tăng cao có thể cho thấy khả năng bạn bị ung thư cao hơn, nhưng bạn có thể có mức độ cao và vẫn không bị ung thư. Cũng có thể có PSA bình thường và bị ung thư tuyến tiền liệt.

Kết quả PSA

Mức PSA bình thường được coi là dưới 4 nanogam trên mililit (ng / mL) máu, trong khi PSA trên 10 cho thấy nguy cơ ung thư cao. Nhưng có nhiều trường hợp ngoại lệ:

• Đàn ông có thể bị ung thư tuyến tiền liệt với PSA dưới 4.
• Tuyến tiền liệt bị viêm (viêm tuyến tiền liệt) hoặc phì đại (BPH) có thể làm tăng mức PSA, nhưng xét nghiệm thêm có thể không cho thấy bằng chứng của bệnh ung thư.
• Một số loại thuốc điều trị tăng sản lành tính tuyến tiền liệt (BPH) có thể làm giảm mức PSA, bất chấp sự hiện diện của ung thư tuyến tiền liệt, được gọi là âm tính giả.

Nếu xét nghiệm PSA hoặc DRE bất thường, bác sĩ có thể sẽ yêu cầu các xét nghiệm khác.

Sinh thiết ung thư tuyến tiền liệt

Nếu khám sức khỏe hoặc xét nghiệm PSA cho thấy có vấn đề, bác sĩ có thể đề nghị sinh thiết. Một cây kim được đưa qua thành trực tràng hoặc vùng da giữa trực tràng và bìu. Nhiều mẫu mô nhỏ được lấy ra và kiểm tra dưới kính hiển vi. Sinh thiết là cách tốt nhất để phát hiện ung thư và dự đoán ung thư phát triển chậm hay đã xâm lấn.

Sinh thiết và Điểm Gleason

Một nhà nghiên cứu bệnh học tìm kiếm các bất thường của tế bào và "xếp loại" mẫu mô từ 1 đến 5. Tổng điểm của hai loại Gleason là điểm Gleason. Những điểm số này giúp xác định khả năng lây lan của ung thư. Điểm Gleason 1 và 2 thường không được đưa ra trong sinh thiết, vì vậy 6 thường là điểm thấp nhất đối với bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Ung thư có điểm Gleason từ 8 đến 10 được gọi là mức độ cao, và có thể phát triển và lây lan nhanh hơn. Điểm Gleason giúp định hướng loại điều trị mà bác sĩ sẽ đề xuất.

Chẩn đoán hình ảnh ung thư tuyến tiền liệt

Một số nam giới có thể cần các xét nghiệm bổ sung để xem liệu ung thư đã lan ra ngoài tuyến tiền liệt hay chưa. Chúng có thể bao gồm siêu âm, chụp CT hoặc chụp MRI (xem ảnh).

Việc quét xương bằng hạt nhân phóng xạ theo dấu vết tiêm chất phóng xạ mức độ thấp để giúp phát hiện ung thư đã di căn vào xương.

Trong ảnh chụp MRI cho thấy ở đây, khối u là một khối màu xanh lục, hình quả thận ở trung tâm, bên cạnh tuyến tiền liệt (màu hồng).

Các giai đoạn ung thư tuyến tiền liệt

Giai đoạn được sử dụng để mô tả mức độ di căn của ung thư tuyến tiền liệt và giúp xác định phương pháp điều trị tốt nhất.

• Giai đoạn I: Ung thư còn nhỏ và vẫn còn trong tuyến tiền liệt.
• Giai đoạn II: Ung thư tiến triển hơn, nhưng vẫn giới hạn trong tuyến tiền liệt.
• Giai đoạn III: Ung thư đã lan ra ngoài phần bên ngoài của tuyến tiền liệt hoặc vào các mô lân cận như túi tinh, bàng quang hoặc trực tràng.
• Giai đoạn IV: Ung thư đã lan đến các hạch bạch huyết hoặc các cơ quan ở xa như xương hoặc phổi.

Tỷ lệ sống sót của bệnh ung thư tuyến tiền liệt

Tin tốt về ung thư tuyến tiền liệt là nó thường phát triển chậm, và 9/10 trường hợp được phát hiện ở giai đoạn đầu. Nhìn chung, tỷ lệ sống sót sau 5 năm là 100% đối với nam giới mắc bệnh giới hạn ở tuyến tiền liệt hoặc các mô lân cận. Nhiều người đàn ông sống lâu hơn nhiều. Khi dịch bệnh đã lan đến các vùng xa, con số đó giảm xuống còn 31%. Nhưng những con số này dựa trên những người đàn ông được chẩn đoán cách đây ít nhất 5 năm. Triển vọng có thể tốt hơn cho những người đàn ông được chẩn đoán và điều trị ngay hôm nay.

Điều trị: Chờ đợi cẩn thận

Với bệnh ung thư tuyến tiền liệt nguy cơ thấp, một lựa chọn tốt là theo dõi và chờ đợi. Điều này được xác định bởi kết quả sinh thiết, xét nghiệm PSA và điểm Gleason của bạn. Bác sĩ sẽ yêu cầu kiểm tra định kỳ. Các phương pháp điều trị khác (như hóa trị, xạ trị) - với nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe tình dục hoặc tiết niệu - có thể không cần thiết. Một số nam giới lớn tuổi hoặc có tình trạng sức khỏe nghiêm trọng có thể không cần điều trị. Tuy nhiên, điều trị tích cực hơn thường được khuyến khích cho nam giới trẻ hơn hoặc những người mắc bệnh tình trạng tiến triển.

Điều trị: Xạ trị

Bức xạ chùm bên ngoài để tiêu diệt tế bào ung thư có thể được sử dụng như một phương pháp điều trị đầu tiên hoặc sau khi phẫu thuật ung thư tuyến tiền liệt. Nó cũng có thể giúp giảm đau xương do sự lây lan của ung thư. Trong liệu pháp Cận xạ trị (brachytherapy), các viên phóng xạ cực nhỏ có kích thước bằng hạt gạo được đưa vào tuyến tiền liệt. Cả hai phương pháp đều có thể làm suy giảm chức năng cương dương. Mệt mỏi, các vấn đề về tiết niệu và tiêu chảy là những tác dụng phụ khác có thể xảy ra.

Có một số trung tâm cung cấp liệu pháp proton (một hình thức xạ trị) cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt.

Điều trị: Phẫu thuật

Cắt bỏ tuyến tiền liệt được sử dụng để loại bỏ ung thư khi nó chỉ giới hạn trong tuyến tiền liệt. Các kỹ thuật mới sử dụng các vết rạch nhỏ hơn và tránh làm tổn thương các dây thần kinh lân cận. Nếu các hạch bạch huyết cũng là ung thư, cắt bỏ tuyến tiền liệt có thể không phải là lựa chọn tốt nhất. Phẫu thuật có thể làm giảm chức năng tiết niệu và tình dục, nhưng cả hai đều có thể cải thiện theo thời gian.

Điều trị: Liệu pháp Hormone

Liệu pháp hormone có thể thu nhỏ hoặc làm chậm sự phát triển của ung thư, nhưng trừ khi nó được sử dụng với một liệu pháp khác, nó sẽ không loại bỏ được ung thư. Thuốc hoặc hormone ngăn chặn hoặc ngừng sản xuất testosterone và các hormone nam khác, được gọi là nội tiết tố androgen. Các tác dụng phụ có thể bao gồm nóng bừng, phát triển mô vú, tăng cân và bất lực.

Điều trị: Hóa trị

Hóa trị tiêu diệt các tế bào ung thư trên khắp cơ thể, bao gồm cả những tế bào bên ngoài tuyến tiền liệt, do đó, nó được sử dụng để điều trị dạng ung thư tiến triển và ung thư không đáp ứng với liệu pháp hormone. Điều trị thường là tiêm tĩnh mạch và được thực hiện theo chu kỳ kéo dài 3-6 tháng. Vì hóa trị sẽ giết chết các tế bào phát triển nhanh khác trong cơ thể, bạn có thể bị rụng tóc và lở miệng. Các tác dụng phụ khác bao gồm buồn nôn, nôn mửa và mệt mỏi.

Điều trị: Áp lạnh

Phương pháp áp lạnh làm đông lạnh và tiêu diệt các tế bào ung thư trong tuyến tiền liệt. Phương pháp này không được sử dụng rộng rãi vì hiểu biết về hiệu quả lâu dài của nó vẫn còn hạn chế. Nó ít xâm lấn hơn phẫu thuật, với thời gian phục hồi ngắn hơn. Bởi vì đông lạnh làm tổn thương dây thần kinh, nhiều nam giới trở nên bất lực sau khi phẫu thuật lạnh. Có thể có cảm giác đau tạm thời và nóng rát ở bàng quang và ruột.

Điều trị: Vaccine

Vắc xin này được thiết kế để điều trị chứ không phải ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt bằng cách thúc đẩy hệ thống miễn dịch của cơ thể bạn tấn công các tế bào ung thư tuyến tiền liệt. Các tế bào miễn dịch được loại bỏ khỏi máu của bạn, được kích hoạt để chống lại ung thư và truyền trở lại vào máu. Ba chu kỳ xảy ra trong một tháng. Nó được sử dụng cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn cuối không còn đáp ứng với liệu pháp hormone. Các tác dụng phụ nhẹ có thể xảy ra như mệt mỏi, buồn nôn và sốt.

Theo dõi chặt chẽ

Bác sĩ sẽ tiếp tục theo dõi mức PSA của bạn và có thể thực hiện các xét nghiệm khác sau khi điều trị ung thư tuyến tiền liệt. Nếu nó tái phát hoặc lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể, điều trị bổ sung có thể được khuyến nghị. Lựa chọn lối sống cũng có thể quan trọng. Một nghiên cứu cho thấy những người sống sót sau ung thư tuyến tiền liệt, nếu tập thể dục thường xuyên có nguy cơ tử vong thấp hơn.

Đối mặt với Rối loạn cương dương

Rối loạn cương dương là một tác dụng phụ thường gặp của các phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt. Nói chung, chức năng cương dương được cải thiện trong vòng hai năm sau khi phẫu thuật. Sự cải thiện có thể tốt hơn ở những người đàn ông trẻ hơn so với những người trên 70 tuổi. Bạn cũng có thể được hưởng lợi từ các loại thuốc chống rối loạn cương dương. Các phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như liệu pháp tiêm có thể hữu ích.

Dinh dưỡng nâng cao sức khỏe

Một chế độ ăn lành mạnh phòng tránh ung thư có thể là lựa chọn tốt nhất cho những người sống sót muốn tăng cường sức khỏe và những người hy vọng giảm nguy cơ mắc bệnh. Điều đó có nghĩa là:

• Năm khẩu phần trái cây và rau trở lên mỗi ngày
• Sử dụng ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt thay vì bột trắng hoặc gạo trắng
• Hạn chế thịt nhiều chất béo
• Hạn chế hoặc loại bỏ thịt đã qua chế biến (xúc xích, thịt nguội, thịt xông khói)
• Hạn chế rượu đến 1-2 ly mỗi ngày (nếu bạn uống)

Thực phẩm bổ sung: Hãy thận trọng

Hãy cảnh giác với các chất bổ sung được bán trên thị trường để ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt. Một số chất thảo dược có thể can thiệp vào mức PSA. Kết quả nghiên cứu có thể đã được trộn lẫn về tác động của việc bổ sung selen và vitamin E đối với nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. Hãy chắc chắn tham vấn bác sĩ của bạn nếu bạn đang dùng vitamin hoặc chất bổ sung trong quá trình đương đầu với ung thư tiền liệt tuyến.

Nguồn: WebMD, Trung tâm Bệnh trĩ Hà Nội số 1 dịch và biên tập